 | Stanisław Jan Edward Kazimierz Moniuszko |
| Data i miejsce urodzenia | 5 maja 1819 roku Ubiel |
| Data i miejsce śmierci | 4 czerwca 1872 roku Warszawa |
| Rodzice | Czesław (1790-1870) Elżbieta z Madżarskich |
| Żona | Aleksandra z Müllerów (1821-1891) |
| Dzieci | Elżbieta (1841-1891) Kazimierz (1842-?) Stanisław (1843-1905) Bolesław (1846-1902) Maria (1847-?) Jadwiga (1848-?) Zofia (ok. 1849-?) Aleksandra (ok. 1851-?) Cecylia (1852-1913) Jan Czesław (1853-1908) |
Stanisław Moniuszko, jeden z najwybitniejszych kompozytorów romantyzmu, dyrygent, pedagog i organista, ojciec polskiej opery narodowej, był synem Czesława Moniuszki, uczestnika kampanii napoleońskich i utalentowanego rysownika, i Elżbiety z Madziarskich. Już jako dziecko rozpoczął edukację pod okiem matki, która grywała mu na klawikordzie. Gdy Moniuszkowie przenieśli się do Mińska, kształcił się u Dominika Dziewanowskiego, a później, w Warszawie – u Augusta Freyera, organisty w kościele Świętej Trójc. W 1830 roku wrócili do Ubiela, skąd młody Stanisław pojechał do Berlina, aby kontynuować naukę w Singakademie prowadzonej przez Carla Rungenhagena.
Po ukończeniu studiów poślubił Aleksandrę Müller, z którą wspólnie zamieszkali w Wilnie. Zarabiał na życie jako organista w kościele św. Jana, jednocześnie starając się rozwinąć wileńską scenę muzyczną. Organizował wykonania swoich oper i operetek w prywatnych salonach, a w 1847 roku zaprezentował dwuaktową operę „Halka”. Zyskała ona jedynie lokalny rozgłos.
W 1858 roku odbyła się premiera nowej, czteroaktowej wersji „Halki”, po której otrzymał stanowisko dyrygenta oper polskich w warszawskim Teatrze Wielkim. Wraz z żoną i dziećmi przeniósł się do Warszawy, gdzie odtąd co roku odbywały się premiery jego dzieł. Wykładał również harmonię i kontrapunkt w nowo założonym Instytucie Muzycznym. Rozwój jego kariery przerwał wybuch powstania styczniowego, który opóźnił wystawienie kolejnej opery. Dopiero 1865 roku nastąpiła premiera „Strasznego dworu”, uważanego za jego najwybitniejsze dzieło.
Jego następne opery, „Paria” i „Beata”, zyskały jednak niepochlebne recenzje, w dodatku stale cierpiał na problemy finansowe, w których wspomagała go Maria Kalergis. Zmarł nagle na atak serca w 1872 roku. Pochowano go na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, a na jego pogrzebie zjawiło się kilkadziesiąt tysięcy osób.